Narcose; wanneer doe je dit wel of niet en de risico’s (#samenvoordieren)

Bij mensen kunnen kleine (chirurgische) ingrepen met een lokale verdoving gedaan worden, of soms zelfs zonder verdoving voor de echte bikkels. Bij dieren kan dat helaas bijna nooit, een dier zal zich bij een ingreep verzetten waardoor het gevaarlijk wordt voor het dier zelf, de dierenarts, paraveterinair en soms ook voor het baasje. Een dier zal zich terecht verdedigen als het pijn heeft of pijn gedaan wordt, dat heeft niets met opvoeding te maken maar is een normale respons van ieder levend wezen. Hierdoor moeten dierenartsen voor veel ingrepen (kleine en grote operaties, gebitsbehandelingen, etc.) jullie dieren onder narcose brengen, dit is altijd raar en spannend, er zit altijd een risico aan een narcose. Maar er zit, als het goed is, ook een risico aan geen narcose of een ingreep niet laten doen, en het is van belang om die twee opties tegen elkaar af te wegen. In mijn ogen is een dier nooit te oud voor een narcose, ik leg het je graag uit.

Narcose
Allereerst wil ik uitleggen wat een narcose is, het is een gecontroleerde intoxicatie (vergiftiging) waarbij een dier zijn bewustzijn verliest, de spieren ontspannen, geen pijn meer voelt, wel blijft ademen en na verloop van tijd weer wakker wordt als de middelen zijn uitgewerkt. Tegenwoordig werken dierenartsen met meerdere, verschillende narcose middelen, dit maakt een narcose veiliger voor de dieren. De verschillende middelen versterken het bewustzijnsverlies, de spierrelaxatie en verminderen het aankomen van pijnprikkels en door meerdere middelen te gebruiken kan je per middel minder ervan gebruiken waardoor het risico op overdosering van één van de middelen kleiner wordt.
Daarnaast gebruiken veel dierenartsen tegenwoordig kortwerkende narcosemiddelen die als ze niet steeds worden toegediend (via een infuus of door inademing) snel uitwerekn en zullen zorgen dat het dier wakker wordt, waardoor een narcose ook veiliger is.

“Roesje”
Veel mensen denken dat een roesje iets anders is dan een narcose maar in feite is dat hetzelfde. Het zijn vaak dezelfde middelen die gebruikt worden, soms in een lagere dosering en vaak zonder dat de vitale functies van het dier goed in de gaten gehouden worden. Ik spreek liever over een narcose en zorg er bij voorkeur voor dat het dier goed gemonitord wordt, geen pijn voelt en goed onder zeil is voor een ingreep. Een “roesje” geeft een vals gevoel van veiligheid ten opzichte van een narcose vind ik, terwijl het even risicovol is (of nog risicovoller omdat het dier niet in de gaten gehouden wordt en vaak geen infuus of luchtweg tube heeft).
Uiteraard is het wel zo dat bij een niet-pijnlijke ingreep een lichte narcose mogelijk is, maar dan bij voorkeur wel mét monitoring van de patiënt en dus een narcose is en geen “roesje”.

Narcose risico
Een vraag die dierenartsen vaak krijgen, is “Wat is het risico van de narcose?” of “Hoe groot is de kans dat mijn dier de narcose niet overleeft?”. Mijn standaard antwoord is dan altijd 0% of 100%. Levend of dood-zijn is net als zwanger-zijn, dat ben ben je 100% of 0%, daar zit niets tussen. Een dier overleeft een narcose meestal wel, en heel soms niet. Als je meerdere dieren hebt die even oud zijn en allemaal voor dezelfde ingreep onder narcose moeten dan is een overlevingspercentage van belang. Of bij een groot castratie/ sterilisatie project in het buitenland dan is het belangrijk om het overlevingspercentage van de narcose te weten en als dat te hoog is moet het aangepast worden.
Maar bij jouw dier, waar je er maar eentje van hebt, zijn deze percentages niet belangrijk en moet per dier een afweging gemaakt worden.

Cosmetische ingrepen
In Nederland zijn cosmetische ingrepen bij dieren gelukkig verboden. Het couperen van oren en staarten werd vroeger nog legaal gedaan door dierenartsen maar is gelukkig nu bij wet verboden. Dat betekent dat iedere ingreep die een dierenarts bij een dier doet in het belang van het dier moet zijn. Elke ingreep of operatie (en dus ook de narcose) is in het belang van het dier en als jouw dierenarts tot een operatie of narcose adviseert dan is dit dus bevorderend voor het lichamelijk (en/ of geestelijk) welzijn van jouw dier. Wij brengen nooit zonder goede reden (het belang van het dier) een dier onder narcose, dat mag bij wet zelfs niet dus.

Routine ingrepen
Routine ingrepen zijn ingrepen die vaak uitgevoerd worden, het betekent helaas niet dat het makkelijke ingrepen zijn. Castraties, sterilisaties en gebitsbehandelingen zijn routine ingrepen maar zijn zeker niet altijd makkelijk.
Een sterilisatie van een konijn, kat of hond is diepe buikchirurgie en hier zit naast het narcose risico ook een operatie en infectierisico aan. Uiteraard ben je als dierenarts beter in de operaties die je vaker doet.

Overlijden door narcose
Helaas gebeurt dit bij mensen die onder narcose gaan, en ook bij dieren. Als een dier onderliggend lijden heeft zoals een hartprobleem of een leverprobleem dan is het risico op overlijden groter en zal er een aangepaste narcose gebruikt moeten worden als het dier geopereerd moet worden. Wij schatten de gezondheidstoestand van een dier in, bij twijfel hierover kan een echo van het hart nodig zijn of een bloedonderzoek bijvoorbeeld, en dan wordt er een narcose plan gemaakt.
Zoals ik hierboven aangaf, een narcose mag nooit om cosmetische of andere onzin redenen gebeuren, er moet altijd een groot belang voor het dier zijn om het onder narcose te brengen. Als dierenartsen adviseren om je dier te laten opereren, dan is dit dus in het belang van je dier.

Afweging maken
Als een dier heftig onderliggend lijden heeft, zoals een heftig hartprobleem, dan is het narcose risico groter en kan het toch zijn dat jouw dierenarts toch aan jou adviseert om bijvoorbeeld een gebitsbehandeling te doen. Wij wegen de risico’s van een narcose en operatie voor jouw dier af tegen geen narcose en niet-opereren. Als dit fictieve dier met een heftig hartprobleem een paar rotte kiezen of tanden heeft, dan heeft hij daar last van en is het ook een risico voor de rest van het lichaam als de bacteriën in de bloedbaan komen. Dus de afweging wordt dan het vergrote risico van de narcose en behandeling maar daarna geen pijn meer en een veel kleinere kans op complicaties. Geen narcose en geen behandeling betekent dus dat het dier pijn blijft houden en zullen de bacteriën uitbreiden naar andere weefsels met alle gevolgen van dien.
Ik vind dat je dan beter voor alles of niet kan gaan. Een groter narcose risico maar wel met een goede kans op een pijnvrij bestaan en minder risico’s op uitbreiding van het probleem. Als het dier de narcose dan niet overleeft is dat natuurlijk heel droevig maar dan heb je wel je best gedaan om het dier een pijnvrij leven te geven. Het alternatief (geen narcose en niet opereren) is een dier weg verder laten rotten vanuit de bek, en dat is de slechtere optie van de twee vind ik.
Als een dier een narcose sowieso niet zal overleven omdat het in een eindfase van zijn of haar leven zit, door orgaanfalen bijvoorbeeld, dan is een narcose niet verstandig maar zal inslapen wel binnen korte tijd nodig zijn om het dier een lijdensweg te besparen.

Deze artikelen zijn geschreven door Piet voor het dierenmagazine #samenvoordieren van Stichting DierenLot, via deze link zijn de #samenvoordieren magazines te lezen.