EHBO bij dieren 9
> Oververhitting

Oververhitting (Vakblad Dierenhulpverlening)

Oververhitting bij dieren. Het wordt weer warmer en helaas zijn er nog steeds mensen die hun hond in de auto laten als ze “even snel” een boodschapje moeten doen, met alle dodelijke risico’s vandien.
Met name honden lopen een risico op oververhitting, maar ook konijnen bijvoorbeeld als hun hok in de zon staat kunnen oververhit raken en hieraan overlijden

Homeothermie
Bij homeotherme of warmbloedige dieren (zoogdieren en vogels) functioneert het lichaam heel goed mits het binnen nauwe temperatuurgrenzen functioneert. Sterker nog, het is in veel opzichten een voordeel om warmbloedig te zijn want je hebt meer kracht en snelheid paraat, zelfs bij lage temperaturen. Er zitten ook nadelen aan warmbloedig zijn, het kost veel meer energie, wij zijn de grootverbruikers als je onze energiebehoefte vergelijkt met dat van poikilotherme of koudbloedige dieren zoals vissen of reptielen. Als de temperatuur niet optimaal is bij warmbloedigen (zeker bij te hoge temperaturen) dan werkt het warmbloedig-zijn niet meer.
Rond de lichaamstemperatuur van warmbloedigen werken alle chemische processen in het lichaam goed en snel, de enzymen kunnen alle omzettingen efficiënt doen en er komt genoeg energie vrij om alle lichaamsfuncties te voltooien.

Risico’s hyperthermie
Oververhitting bij dieren. Als bij warmbloedigen de temperatuur te hoog oploopt, dan zullen de enzymen dit alle lichaamsfuncties voltooien kapot gaan. Enzymen zijn eiwitten en bij te hoge temperaturen zal hun structuur permanent veranderen en dus ook bij afkoeling niet meer terug veranderen (denatureren). Net zoals wanneer wij een ei koken, na afkoelen blijft het eiwit hard omdat het eiwit veranderd is. Bij een paar graden te warm zijn, zal deze schade al optreden en is er dus direct levensgevaar, hoe langer en hoe hoger de temperatuur, hoe groter het gevaar.
Vogels en zoogdieren kunnen zichzelf een beetje koelen door te hijgen, hierbij verdampt water uit de snavel of bek en dit geeft verkoeling. Dit verdampen kost veel water (en energie), dus als een dier te lang zichzelf moet koelen is er ook het risico op uitdroging, zeker als er geen vers drinkwater aanwezig is.
Bij de kortsnuitige honden (en katten) is er nóg een zeer groot risico bij oververhitting, wat vaak zelfs eerder optreedt dan eiwitdenaturatie of uitdroging en vaak de dood tot gevolg heeft, deze dieren stikken bij oververhitting. Als kortsnuitigen hijgen, dan komt het strottenhoofd tegen het verhemelte aan omdat deze structuren erg dicht bij elkaar liggen in een korte kop. Door dit contact zal zowel het strottenhoofd met de stemspleet als het verhemelte opzwellen. Hierdoor wordt ademen en hijgen lastiger en zal het dier nog sneller en met meer kracht moeten hijgen, hierdoor zwelt het strottenhoofd en het verhemelte nog meer, met uiteindelijk het gevolg dat er helemaal geen adem gehaald met kan worden en het dier stikt.

Temperatuurregulatie bij zoogdieren en vogels
Mensen zijn één van de weinige zoogdieren die heel goed hun warmte kunnen afgeven, wij hebben zweetklieren op onze hele huid en als wij zweten en dit zweet verdampt dan koelen wij gemakkelijk op een groot oppervlak af. Er stroomt dan ook meer bloed door de huid, waardoor er kouder bloed naar de organen stroomt, een soort vloeistofgekoelde airconditioner dus.
Er zijn maar weinig dieren met zo veel zweetklieren in de huid, honden en katten kunnen alleen via hun voetzooltjes zweten en de meeste dieren koelen voornamelijk door te hijgen. Bij hijgen verplaatst er veel lucht door de vochtige bek of snavel, dit vocht verdampt en hierdoor wordt er warmte onttrokken aan het lichaam. Als dit vocht niet aangevuld wordt met drinkwater, zal een dier uitdrogen.
Ook al kunnen de meeste dieren niet door hun huid zweten, ze koelen wel af als hun huid en/ of vacht nat is en dit vocht verdampt. Dus de vacht natmaken van een dier wat het te warm heeft helpt wel. Hoe meer lucht er langs de huid en vacht gaat, hoe sneller het water verdampt en hoe meer het koelt.
Natuurlijk zullen dieren proberen om de hitte te vermijden door uit de zon op een koele plek met het liefste veel luchtverplaatsing (wind of tocht) te gaan liggen. Maar in een auto of een hok in de zon kunnen ze de hitte niet ontwijken en zullen ze snel oververhit raken.

Oververhitting herkennen en actie ondernemen
Oververhitting bij dieren. Wat als je nu een dier aantreft met oververhitting verschijnselen? Hoe ziet dit eruit, en wat moet je doen? Bij matige oververhitting zal je een gestresst en hijgend dier aantreffen, vogels ademen dan met de snavel op en er wordt oppervlakkig en zeer snel geademd. De slijmvliezen (tandvlees en tong) zijn vaak donker roze tot rood en de tong bij honden zwelt op. Haal bij verdenking van oververhitting het dier uit de warmte situatie en temperatuur het dier. Hieronder zie je de normale temperaturen van de meeste dieren, zoals je ziet zijn kleine dieren in de regel iets warmer dan grotere.

Check naast de temperatuur ook altijd de turgor (vochtbalans) van de huid; uitdroging is een groot gevaar bij oververhitting en het vocht moet zo snel mogelijk aangevuld worden, het beste is een intraveneus infuus, dus bij een dierenarts.
Als dieren nog verder oververhitten of langer het veel te warm hebben, dan zullen ze in een comateuze toestand raken, ook dan is het nog van belang om het dier te koelen. Helaas is het in veel gevallen dan wel al te laat en deze dieren lopen een groot risico om te overlijden.
Het eerste wat je doet is dus het dier uit de warmte halen, controleer de rectale temperatuur en zorg dat het dier afkoelt en zo snel mogelijk naar de dierenarts gaat.
Een intraveneus infuus koelt heel goed en vult meteen het vocht aan, dit kan levensreddend zijn bij oververhitting. Het natmaken van de huid, vacht en veren zorgt ook voor afkoeling, hoe meer lucht erlang blaast, hoe sneller de verdamping en het afkoelen. Pas ook met te koud water, hierdoor kunnen de bloedvaten in de huid gaan samentrekken, waardoor de koude niet naar de kern van het lichaam getransporteerd wordt, gebruik dus bij voorkeur water op kamertemperatuur om oververhitte dieren nat te maken en daardoor te koelen.
Als kortsnuitige honden of katten benauwd zijn dan is dit uiteraard ook spoed en moeten ze eventueel geintubeerd worden en moet er worden voorkomen dat de structuren in de keel verder opzwellen. Met spoed naar de dierenarts, het lichaam nat maken en zuurstof geven dus.

Voorkomen is beter dan genezen
Zorg voor koele ligplekken voor je huisdieren, tegelvloeren blijven vak lekker koel en zet meerder ramen of deuren tegen elkaar open. Uiteraard moet er altijd genoeg vers drinkwater voor dieren aanwezig zijn.
De vacht en huid nat maken helpt dus ook goed om te verkoelen. Er zijn ook koelmatten en bandana’s voor dieren te koop dit ingezet kunnen worden. Door inspanning zal de temperatuur ook al oplopen, laat honden in een hittegolf dus erg vroeg op de dag en in de avond pas een lange wandeling maken of spelen, zwemmen kan wel overdag en zal lekker verkoeling geven.
Kortsnuitigen zoals Bulldogs en Mopshondjes moeten in een hittegolf permanent in een airco-gekoelde ruimte gehouden worden, het risico op oververhitting en verstikking is te groot vind ik.

Deze EHBO artikelen zijn geschreven door Piet voor het Vakblad Dierenhulpverlening van Stichting DierenLot, via deze link zijn de Vakbladen Dierenhulpverlening te lezen.