Shock (Vakblad Dierenhulpverlening)

Mensen zeggen als snel “in shock” ergens van te zijn. Dat is een emotionele toestand, ik zal hier fysieke shock bespreken; een acute levensbedreigende toestand waarbij de vitale organen niet meer goed kunnen functioneren. Als shock niet behandeld wordt, dan zal een dier komen te overlijden.

Wat is shock precies
Shock is een fysieke toestand waarbij de bloeddruk in de bloedvaten te laag is om de vitale organen van genoeg zuurstof (en voedingsstoffen) te voorzien. Met name het gebrek aan zuurstof in de hersenen, het hart en andere organen zal tot celsterfte leiden. Shock is dus een neerwaartse spiraal, als dit niet gestabiliseerd wordt, dan resulteert shock in de dood.

Oorzaken en soorten shock

  • Bloed/ vochtverlies (=hypovolemische shock); De te lage bloeddruk kan komen door bloedverlies, bijvoorbeeld door een grote bloeding bij een ongeluk, maar kan ook komen door intern bloedverlies zoals een miltruptuur. Een hond die te lang in een auto gezeten heeft kan ook hypovolemische shock krijgen.

  • Hartprobleem (=cardiogene shock); Als het hart niet (meer) efficiënt het bloed door de slagaderen kan pompen komt dit ook niet aan bij de vitale organen en weefsels.

  • Blokkade bloedvaten (=obstructieve shock); Door een maagdraaiing bij een hond of een tumor bijvoorbeeld kan een ader dichtgedrukt worden in het lichaam, hierdoor ontvangt het hart te weinig bloed en kan hij dit dus ook niet rondpompen.

  • Vaatprobleem (=distributieve shock); Bij bloedvergiftiging (bacteriën in het bloed) of bij een heftige allergische reactie (anafylactische shock) kunnen de bloedvaten het bloed(plasma) niet meer in de bloedvaten houden en daalt de bloeddruk enorm.

Shock herkennen
Als een dier in shock verkeert is dus de doorbloeding en de zuurstofvoorziening van de vitale organen belemmerd, shock is te herkennen aan:

  • bleke of blauwe slijmvliezen

  • CRT (Capillary Refill Time) is langer dan 1 seconde

  • snelle oppervlakkige ademhaling, naarmate de shock verergerd zal de ademhaling langzamer worden

  • zwakke en snelle pols (hond > 120/ min, kat >180/ min)

  • stress bij het dier, naarmate de shock verergerd zal bewusteloosheid optreden

Shock stabiliseren en ondersteunen
Shock treedt dus dus op bij zeer heftige ongevallen en aandoeningen, shock is een laatste poging van een lichaam om nog genoeg zuurstof naar de vitale weefsels te krijgen. Als de oorzaak van shock niet weggenomen wordt, of de shock niet goed bestreden wordt, zal een dier via de toestand van shock, komen te overlijden.
Het wegnemen van de oorzaak van shock is dus levensreddend, tot dit door een dierenarts gedaan kan worden, moet de patiënt zo veel mogelijk ondersteund worden, om de shock niet te laten verergeren en de patiënt in leven te houden en naar een dierenarts te vervoeren. Dieren in shock hebben vaak pijn en zijn zeer gestresst, let dus altijd eerst goed op je eigen veiligheid en die van omstanders voordat je een patiënt benadert.
Zuurstof toedienen kan bij shock nooit kwaad en zal meehelpen om de vitale weefsel van zuurstof te voorzien. 100% Zuurstof met hoge flow voor de neus/ bek van een dier houden zal het zuurstofpercentage in de inademingslucht verhogen. Het vaatbed opvullen met een intraveneus infuus is een volgende belangrijke stap in de patiënt stabiliseren. Helaas is het in Nederland (nog) niet toegestaan voor Dierenambulance personeel om infusen te plaatsen, in de Verenigde Staten mogen technicians dit wel doen, en redden hierdoor vele dierenlevens. Bij shock door een hartprobleem werkt het opvullen van het vaatbed overigens niet om de shock te stabiliseren, daar moet met medicatie de hartfunctie ondersteund worden. Geef dieren in shock niet oraal vocht, de slikreflex kan vertraagd zijn waardoor de dieren zich kunnen verslikken en de ademhaling belemmerd wordt.
In het geval van een heftige bloeding, stop deze dan, met directe druk op de wond en een strak verband of met een tourniquet. Hierbij geldt weer dat een noodverband niet te strak kan zitten, wel te los, een noodverband is tijdelijk en zal door een dierenarts in een definitief stoppen van het bloeden omgezet worden. Verder bloedverlies bij een patiënt in shock voorkomen is levensreddend
De meeste patiënten in shock zullen al liggen, mochten ze nog staan, dan is het neerleggen van de dieren goed om het bloed centraal in het lichaam te houden, eventueel kunnen de poten in de lucht gehouden worden om het bloed naar het hart te laten stromen.
Als de dieren koud zijn, warm deze dan niet op! Door opwarming zullen de capillaire vaten verwijden en zal de bloeddruk verder dalen. Het opwarmen van de dieren kan pas als de shock gestabiliseerd is en de oorzaak ervan weggenomen is en dient dan geleidelijk te gebeuren.
Na stabilisatie van de patiënt en dus verslechtering voorkomen is het zaak om de oorzaak van shock te vinden en weg te nemen. Bij bijvoorbeeld een maagdraaiing is het dus ook zaak om eerst (stort)infusen te geven, het liefst in twee poten en daarna pas de maagdraaiing te verhelpen als een patiënt al in shock verkeert. Helaas redden veel patiënten het niet om uit de shocktoestand te geraken, veel patiënten in shock zullen overlijden. Niets doen is geen optie want dan overlijden shock patiënten sowieso, zuurstof geven en zo snel mogelijk naar een dierenarts met de patiënt. Hopelijk mogen in de toekomst Dierenambulance medewerkers ook intraveneuze infusen zetten, dit zal levens redden.

Deze EHBO artikelen zijn geschreven door Piet voor het Vakblad Dierenhulpverlening van Stichting DierenLot, via deze link zijn de Vakbladen Dierenhulpverlening te lezen.